Οι έφηβοι που προτιμούν να μένουν ξύπνιοι έως αργά το βράδυ και μετά ξυπνούν αργά το πρωί είναι πιθανότερο να υποφέρουν από άσθμα, αλλεργική ρινίτιδα και άλλες αλλεργίες, σε σύγκριση με όσους συνομηλίκους τους κοιμούνται και ξυπνούν νωρίς, σύμφωνα με μία νέα επιστημονική έρευνα, η οποία για πρώτη φορά κάνει αυτήν τη συσχέτιση.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον ινδικής καταγωγής δρα Σουμπχαμπράτα Μόιτρα του Ινστιτούτου Παγκόσμιας Υγείας της Βαρκελώνης και του καναδικού Πανεπιστημίου της Αλμπέρτα, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο ευρωπαϊκό πνευμονολογικό περιοδικό «ERJ Open Research», μελέτησαν 1.684 εφήβους ηλικίας 13 έως 14 ετών στο πλαίσιο της μελέτης PERFORMANCE (Prevalence and Risk Factors of Asthma and Allergy-Related Diseases among Adolescents).

Τα συμπτώματα του άσθματος είναι γνωστό ότι συνδέονται στενά με το εσωτερικό «ρολόι» του σώματος, όμως αυτή είναι η πρώτη μελέτη που συσχετίζει τις ατομικές προτιμήσεις ύπνου με τον κίνδυνο άσθματος στους εφήβους.

Η έρευνα, σύμφωνα με τους επιστήμονες, αναδεικνύει πόσο σημαντική είναι η ώρα του ύπνου για τους νέους και πώς επηρεάζει την υγεία των πνευμόνων τους.

Η μελέτη βρήκε ότι η πιθανότητα άσθματος είναι περίπου τριπλάσια στους εφήβους που κοιμούνται αργά το βράδυ, σε σχέση με όσους κοιμούνται νωρίς. Επίσης, ο κίνδυνος αλλεργικής ρινίτιδας είναι διπλάσιος για τους πρώτους.

Όπως είπε ο δρ Μόιτρα, «το άσθμα και οι αλλεργικές παθήσεις είναι συχνές στα παιδιά και τους εφήβους σε όλον τον κόσμο και η συχνότητά τους αυξάνει. Γνωρίζουμε μερικές από τις αιτίες αυτής της αύξησης, όπως η έκθεση στη ρύπανση και στον καπνό του τσιγάρου, όμως είναι ανάγκη να βρούμε περισσότερες. Ο ύπνος και η ορμόνη του ύπνου μελατονίνη είναι γνωστό ότι επηρεάζουν το άσθμα, γι’ αυτό θέλαμε να εξετάσουμε κατά πόσο η παραμονή των εφήβων ξύπνιων μέχρι αργά αυξάνει τον κίνδυνο άσθματος, κάτι που επιβεβαιώσαμε».

«Δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι το να παραμένουν ξύπνιοι έως αργά είναι αυτό που προκαλεί το άσθμα, όμως ξέρουμε ότι η ορμόνη του ύπνου μελατονίνη εμφανίζει διαταραχή σε όσους κοιμούνται αργά και αυτό, με τη σειρά του, μπορεί να επηρεάσει την αλλεργική αντίδραση των εφήβων.

Γνωρίζουμε, επίσης, ότι τα παιδιά και οι νέοι που μένουν ξύπνιοι μέχρι αργά ολοένα περισσότερο εκτίθενται στο φως των κινητών τηλεφώνων, των υπολογιστών-ταμπλετών και άλλων συσκευών. Πιθανώς, ενθαρρύνοντας τους εφήβους να παρατήσουν τις συσκευές τους και να πέσουν στο κρεβάτι λίγο νωρίτερα, θα βοηθήσει να μειωθεί ο κίνδυνος άσθματος και αλλεργιών. Αυτό είναι κάτι που χρειάζεται περαιτέρω μελέτη», πρόσθεσε ο ίδιος.

Ο καθηγητής Τιερί Τρούστερς, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας, δήλωσε: «Είναι ανάγκη να μάθουμε περισσότερα πράγματα γιατί το άσθμα και οι αλλεργίες αυξάνονται στα παιδιά και τους εφήβους, ελπίζοντας ότι έτσι θα βρούμε τρόπους για να μειώσουμε αυτές τις παθήσεις.

Η νέα μελέτη είναι η πρώτη που εξετάζει τον πιθανό ρόλο των διαφορετικών προτιμήσεων ύπνου μεταξύ των εφήβων, ανοίγοντας έναν ενδιαφέροντα και σημαντικό νέο δρόμο έρευνας. Σε κάθε περίπτωση, ξέρουμε ήδη ότι ο καλός ύπνος είναι σημαντικός για τη σωματική και ψυχική υγεία, συνεπώς πρέπει να συνεχίσουμε να ενθαρρύνουμε τους εφήβους να κοιμούνται καλά τα βράδια».

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, η οποία περιλαμβάνει την ελκώδη κολίτιδα και τη νόσο του Κρον, συνδέεται με υπερδιπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας, σύμφωνα με μια νέα επιστημονική μελέτη, την πρώτη που κάνει αυτή τη συσχέτιση.

Οι ερευνητές από τις ΗΠΑ (Τμήματα Γαστρεντερολογίας και Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Σαν Φρανσίσκο) και την Ταϊβάν (Ιατρική Σχολή Εθνικού Πανεπιστημίου Γιανγκ-Μινγκ και Γενικό Νοσοκομείο Βετεράνων Ταϊπέι), που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο γαστρεντερολογικό περιοδικό “Gut”, μελέτησαν στοιχεία για 1.742 ανθρώπους άνω των 45 ετών, οι οποίοι είχαν διαγνωστεί είτε με ελκώδη κολίτιδα είτε με νόσο του Κρον.

Η νοητική/γνωστική υγεία των συμμετεχόντων παρακολουθήθηκε σε βάθος 16 ετών και συγκρίθηκε με την αντίστοιχη 17.420 ατόμων χωρίς φλεγμονώδη νόσο του εντέρου.

Διαπιστώθηκε ότι ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό της πρώτης ομάδας (5,5%) εμφάνισε στην πορεία Αλτσχάιμερ και άλλες μορφές άνοιας, έναντι της δεύτερης ομάδας ελέγχου (1,5%).

Επιπροσθέτως, οι άνθρωποι με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου διαγνώστηκαν με άνοια κατά μέσο όρο επτά χρόνια νωρίτερα (σε ηλικία 76 ετών) σε σχέση εκείνους χωρίς τέτοιο πρόβλημα (στα 83 τους κατά μέσο όρο).

Από όλες τις μορφές άνοιας, ο κίνδυνος για Αλτσχάιμερ ήταν ο μεγαλύτερος (εξαπλάσιος) στους ανθρώπους με φλεγμονώδη νόσο εντέρου, σε σχέση με εκείνους χωρίς τέτοια νόσο.

Όσο περισσότερο χρόνο ένας άνθρωπος έχει τέτοια νόσο εντέρου, τόσο φαίνεται να αυξάνεται ο κίνδυνος της άνοιας.

Όσον αφορά το βιολογικό μηχανισμό που εξηγεί τη συσχέτιση, σύμφωνα με τους ερευνητές, πιθανώς αφορά τη χρόνια φλεγμονή του εντέρου και τη συνακόλουθη ανισορροπία στα βακτήρια που ζουν εκεί.

Ολοένα περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι υπάρχει επικοινωνία ανάμεσα στις κοινότητες των μικροοργανισμών (μικροβίωμα) του εντέρου και στο κεντρικό νευρικό σύστημα, κάτι που είναι γνωστό ως «άξονας εντέρου-εγκεφάλου», ο οποίος φαίνεται να εμπλέκεται σε διάφορες παθήσεις.

Εκτός από την άνοια, άλλες μελέτες έχουν συσχετίσει τη φλεγμονή του εντέρου και με μια άλλη νευροεκφυλιστική διαταραχή, τη νόσο Πάρκινσον.

Η αιτία της ίδιας της φλεγμονώδους νόσου του εντέρου δεν είναι σαφής, αλλά πιστεύεται ότι προκύπτει από την ανώμαλη υπεραντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος στις μεταβολές του εντερικού μικροβιώματος.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Οι γυναίκες που έχουν γεννήσει πρόωρα, πριν την 37η εβδομάδα της κύησης τους, αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν ισχαιμική καρδιοπάθεια (στεφανιαία νόσο) αργότερα στη διάρκεια της ζωής τους, σύμφωνα με μια νέα αμερικανο-σουηδική επιστημονική έρευνα.

Ο κίνδυνος είναι αυξημένος άσχετα αν υπάρχουν άλλοι παράγοντες κινδύνου, όπως το κάπνισμα ή το αυξημένο σωματικό βάρος.

Η μελέτη δείχνει ότι το αναπαραγωγικό ιστορικό μιας γυναίκας θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη από τους καρδιολόγους κατά την αξιολόγηση του καρδιαγγειακού κινδύνου.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής την καθηγήτρια Κέιζι Κραμπ της Ιατρικής Σχολής Icahn του Όρους Σινά στη Νέα Υόρκη, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό του Αμερικανικού Κολλεγίου Καρδιολογίας (Journal of American College of Cardiology), ανέλυσαν στοιχεία για περίπου 2,2 εκατομμύρια τοκετούς στη Σουηδία.

Διαπιστώθηκε ότι οι γυναίκες που είχαν γεννήσει πρόωρα (μεταξύ της 28ης και της 36ης εβδομάδας) ή υπερβολικά πρόωρα (μεταξύ της 22ης και 27ης εβδομάδας), είχαν υπερδιπλάσια έως τετραπλάσια αντίστοιχα πιθανότητα να εμφανίσουν ισχαιμική καρδιοπάθεια τα επόμενα χρόνια, σε σχέση με όσες είχαν εγκυμοσύνη κανονικής διάρκειας.

Ο κίνδυνος παρέμενε αυξημένος ακόμη και 30 έως 40 χρόνια μετά την πρόωρη γέννα.

Περίπου ένας στους δέκα τοκετούς γίνεται πρόωρα πριν την 37η εβδομάδα. Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες που γεννάνε πρόωρα, έχουν αυξημένο κίνδυνο για υπέρταση, διαβήτη και υπερλιπιδαιμία (αυξημένα λιπίδια στο αίμα), που αποτελούν παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου.

Η νέα μελέτη δείχνει ότι ο αυξημένος κίνδυνος λόγω πρόωρου τοκετού είναι υπαρκτός σε μεγάλο βάθος χρόνου.

«Ο πρόωρος τοκετός πρέπει πλέον να αναγνωριστεί ως ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για ισχαιμική καρδιοπάθεια. Οι γυναίκες με ιστορικό πρόωρου τοκετού πιθανώς χρειάζονται έγκαιρες προληπτικές δράσεις για να μειωθούν άλλοι παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου όπως η παχυσαρκία, η έλλειψη σωματικής άσκησης και το κάπνισμα», δήλωσε η δρ Κραμπ.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Τα οφέλη της άσκησης στους καρδιολογικούς ασθενείς έχουν διαπιστωθεί από πολλές πολυκεντρικές μελέτες και οι ειδικοί γιατροί την έχουν εντάξει στις συστάσεις τους προς τους ασθενείς. Οι επιστήμονες αναφέρουν ότι η σωματική άσκηση είναι «φάρμακο». Ακολουθούν οδηγίες για τον σωστό τρόπο άσκησης και παρακολούθησης του καρδιακού ρυθμού.

Οπως τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καρδιολόγος Ηλίας Τσούγκος, διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, «μειώνει τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου σε ασθενείς με στεφανιαία νόσο κατά περίπου 40% και μειώνει την πιθανότητα νοσηλείας σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια. Αυτό οφείλεται στις θετικές επιπτώσεις της στη χοληστερίνη, την αρτηριακή πίεση, το σάκχαρο, τη φυσική κατάσταση και τη μυϊκή δύναμη».

Τα οφέλη της καθημερινής σωματικής δραστηριότητας

Η καθημερινή γυμναστική και το βάδισμα τριών τουλάχιστον χιλιομέτρων την ημέρα αναζωογονούν το εσωτερικό τοίχωμα των αρτηριών (ενδοθήλιο) που παράγει μια σειρά ουσιών που προκαλούν αγγειοδιαστολή και εμποδίζουν τις θρομβώσεις (δηλαδή τη δημιουργία θρόμβων) μέσα στις αρτηρίες και τις φλέβες, σημειώνει ο κ. Τσούγκος. Είναι χαρακτηριστικό, λέει ότι η έλλειψη καθημερινής άσκησης θεωρείται ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για την πρόκληση εμφράγματος του μυοκαρδίου.

Πόση άσκηση θα πρέπει να κάνει κάποιος;

Σύμφωνα με τον κ. Τσούγκο τα άτομα με στεφανιαία νόσο πρέπει να κάνουν μέτριας έντασης αερόβια άσκηση, τουλάχιστον 30 λεπτά την ημέρα. Διευκρινίζει ότι ο τύπος της άσκησης είναι λιγότερο σημαντικός από τη συχνότητα.

«Όσο πιο συχνά ασκείστε και όσο μεγαλύτερη είναι η περίοδος, τόσο μεγαλύτερος είναι ο αντίκτυπος στην υγεία και το προσδόκιμο επιβίωσης». Εξηγεί ότι «η άσκηση με αντιστάσεις πρέπει να γίνεται τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα για να βελτιωθεί η μυϊκή δύναμη και η μάζα.

Για κάθε μεγάλη ομάδα μυών, κάνουμε 3 σειρές απο 8 έως 12 επαναλήψεις με ξεκούραση 1 έως 2 λεπτών στο ενδιάμεσο. Το βάρος πρέπει να είναι σχετικά μεγάλο ώστε η τελική επανάληψη να μπορεί να εκτελεστεί σωστά και μια άλλη επανάληψη θα ήταν αδύνατη».

Πώς μπορώ να ξέρω ότι ασκούμαι με μέτρια ένταση

«Μέτρια ένταση σημαίνει άσκηση από 64% έως 76% του μέγιστου καρδιακού σας ρυθμού. Ο μέγιστος καρδιακός ρυθμός εκτιμάται αφαιρώντας την ηλικία μας από 220.

Η δοκιμασία ομιλίας είναι ευκολότερη μέθοδος παρακολούθησης του καρδιακού ρυθμού. Σταδιακά αυξάνουμε την ταχύτητα ή το φορτίο της άσκησης μέχρι να μιλήσουμε πολύ δύσκολα δηλαδή με έντονο λαχάνιασμα (μερικές φορές χρειάζεται να αναπνέετε για να μιλήσετε άνετα). Μειώνουμε ελαφρά την ταχύτητα ή το φορτίο, ώστε να μπορούμε να μιλάμε ενώ ασκούμαστε».

Άσκηση και ψυχική υγεία

Η επίδραση της άσκησης στην ψυχική διάθεση και τη συμπεριφορά του ατόμου ήταν ένα θέμα που τα τελευταία χρόνια ήρθε στην επικαιρότητα.

Μια σειρά πολυκεντρικών μελετών έδειξε ότι η άσκηση επιδρά ευεργετικά ακόμα και σε ψυχιατρικές παθήσεις όπως είναι η κατάθλιψη, περιορίζοντας τον αριθμό των καταθλιπτικών ατόμων, γεγονός σημαντικό αν λάβει κανείς υπόψη ότι η κατάθλιψη επηρεάζει αρνητικά τον καρδιοπαθή ασθενή και ιδιαίτερα τον ασθενή με στεφανιαία νόσο.

Ο καταθλιπτικός έχει τετραπλάσιες πιθανότητες από τον μη καταθλιπτικό να πάθει έμφραγμα του μυοκαρδίου, σημειώνει ο κ. Τσούγκος.

Καταλήγοντας αναφέρει ότι εκτός από την επίτευξη των εβδομαδιαίων στόχων για αερόβια άσκηση και άσκηση με αντιστάσεις, πρέπει οπωσδήποτε οι καρδιολογικοί ασθενείς να διατηρούν τις δραστηριότητές τους στην καθημερινή ζωή και να ελαχιστοποιούν το χρόνο αδράνειας.

«Υπάρχουν αναμφισβήτητα στοιχεία ότι η αδράνεια αυξάνει υπερβολικά τον κίνδυνο πρόωρου καρδιαγγειακού θανάτου.

Φοράμε ένα μετρητή βημάτων στο επίπεδο του καρπού και αξιολογούμε πόσο μετακινούμαστε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ορίζουμε στον εαυτό μας στόχους για να τους επιτυγχάνουμε κάθε ημέρα».

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Αυξημένα όνειρα και καλύτερο συγχρονισμό των συνηθειών του ύπνου τους έχουν τα ζευγάρια που κοιμούνται στο ίδιο κρεβάτι, σύμφωνα με μία μικρή αλλά πρωτότυπη γερμανική επιστημονική έρευνα.

Παρόλο που σε πολλές χώρες είναι κοινή πρακτική τα ζευγάρια να κοιμούνται στο ίδιο κρεβάτι, ελάχιστα έχει μελετηθεί έως τώρα η επίδραση που έχει αυτή η συνήθεια στην ποιότητα του ύπνου.

Οι ερευνητές του γερμανικού Κέντρου Ολοκληρωμένης Ψυχιατρικής, με επικεφαλής τον δρα Χένιγκ Γιοχάνες Ντρου, μελέτησαν 12 νεαρά υγιή ετεροφυλόφιλα ζευγάρια που πέρασαν τέσσερα βράδια στο εργαστήριο ύπνου.

Οι επιστήμονες μελέτησαν διάφορες παραμέτρους, τόσο όταν τα ζευγάρια μοιράζονταν το ίδιο κρεβάτι όσο και όταν κοιμούνταν σε χωριστά κρεβάτια. Διαπιστώθηκε ότι ο λεγόμενος ύπνος REM (με όνειρα) ήταν τόσο αυξημένος όσο και λιγότερο διαταραγμένος στα ζευγάρια που κοιμούνταν μαζί.

Η φάση REM του ύπνου σχετίζεται με τη ρύθμιση των συναισθημάτων, την εμπέδωση των αναμνήσεων, την επεξεργασία των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων και επαφών, καθώς και τη δημιουργική επίλυση προβλημάτων.

Οι ερευνητές βρήκαν, επίσης, ότι τα ζευγάρια που κοιμούνται μαζί συγχρονίζουν ασυνείδητα τις συνήθειες του ύπνου τους, κάτι που φαίνεται να βοηθά στην εμβάθυνση της σχέσης τους.

Διαπιστώθηκε ότι όσο πιο σημαντική θεωρεί ένα ζευγάρι τη σχέση του τόσο περισσότερο οι δύο σύντροφοι τείνουν να συγχρονίζουν τον ύπνο τους, κάτι που πάντως δεν αποκλείει παράλληλα πως ο ένας μπορεί κατά καιρούς άθελά του να διαταράσσει τον ύπνο του άλλου.

Η μελέτη συμπέρανε ότι υπάρχει μία θετική αλληλεπίδραση, κατά την οποία ο κοινός ύπνος βελτιώνει και σταθεροποιεί τη φάση REM των ονείρων, πράγμα που με τη σειρά του βελτιώνει τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις κάθε συντρόφου και μειώνει το συναισθηματικό στρες του.

Τέλος, για κάποιον άγνωστο λόγο, τα πόδια των συντρόφων που κοιμούνται μαζί κινούνται περισσότερο από ό,τι όταν κανείς κοιμάται μόνος του, χωρίς όμως αυτό συνήθως να διαταράσσει την «αρχιτεκτονική» ύπνου του ζευγαριού.

«Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ενώ το σώμα μας γίνεται πιο ατίθασο όταν κοιμάται μαζί με κάποιον άλλο, αυτό δεν ισχύει για τον εγκέφαλο μας», ανέφερε ο δρ Ντρου. «Ο ύπνος μαζί με έναν σύντροφο μπορεί πραγματικά να ενισχύσει την ψυχική υγεία, τη μνήμη και τις ικανότητες δημιουργικής επίλυσης των προβλημάτων», πρόσθεσε.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Το κάπνισμα, το διαζύγιο και η μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ είναι οι τρεις κυριότεροι κοινωνικοί παράγοντες και συμπεριφορές που έχουν τη στενότερη σχέση με τον πρόωρο θάνατο, σύμφωνα με μία νέα αμερικανο-καναδική επιστημονική μελέτη.

Μάλιστα, καθένας από αυτούς τους παράγοντες, καθώς και άλλοι, όπως η οικονομική ανασφάλεια και ο ρατσισμός, έχει μεγαλύτερη επίπτωση στην πρόωρη θνησιμότητα ενός ανθρώπου από ό,τι η έλλειψη σωματικής άσκησης.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον επίκουρο καθηγητή Έλι Πάτερμαν του Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολομβίας, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), ανέλυσαν στοιχεία της περιόδου 1992-2008 για 13.611 ενηλίκους, ηλικίας 52 έως 104 ετών, και εστίασαν σε εκείνους τους παράγοντες που είχαν μεγαλύτερη σχέση με όσους πέθαναν τα επόμενα έξι χρόνια (2008-2014).

Από τους συνολικά 57 παράγοντες που εντοπίστηκαν και αναλύθηκαν, οι δέκα που σχετίζονται στενότερα με τον θάνατο, κατά σειρά σημασίας, είναι οι εξής: Κάπνισμα, ιστορικό διαζυγίου, ιστορικό κατάχρησης αλκοόλ, πρόσφατες οικονομικές δυσκολίες, ιστορικό ανεργίας, ιστορικό καπνίσματος στο παρελθόν, χαμηλή ικανοποίηση από τη ζωή, αγαμία, ιστορικό μεγάλης φτώχειας (καταφυγή σε κοινωνικά συσσίτια) και αρνητικά συναισθήματα.

Το κάπνισμα σχεδόν διπλασιάζει τον κίνδυνο θανάτου κάποιου μέσα στην επόμενη εξαετία, ενώ η μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ τον αυξάνει κατά 36% και του διαζυγίου ακόμη περισσότερο, κατά 45%.

Οι οικονομικές δυσκολίες αυξάνουν την πιθανότητα πρόωρου θανάτου μέσα στα επόμενα έξι χρόνια κατά 32%, ενώ η έλλειψη σωματικής άσκησης μόνο κατά 15%.

Για έναν Αφροαμερικανό, ειδικότερα, λόγω του ρατσισμού και των κοινωνικών διακρίσεων που αντιμετωπίζει, ο κίνδυνος πρόωρου θανάτου είναι κατά 22% μεγαλύτερος από ό,τι ενός λευκού.

«Χρειάζεται μία προσέγγιση που να καλύπτει τη συνολική διάρκεια της ζωής, για να κατανοήσει κανείς πραγματικά την υγεία και τη θνησιμότητα», δήλωσε ο δρ Πάτερμαν, η μελέτη του οποίου δεν έλαβε υπόψη της σκοπίμως τους βιοϊατρικούς παράγοντες που επηρεάζουν το προσδόκιμο ζωής, ώστε να αναδείξει την κοινωνικο-οικονομική και ψυχολογική-συμπεριφορική διάσταση.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ