Το τουρκικό Συμβούλιο της Επικρατείας, το κορυφαίο διοικητικό δικαστήριο της Τουρκίας, ανακοίνωσε ότι ακύρωσε το κυβερνητικό διάταγμα του 1934, με το οποίο μετατράπηκε σε μουσείο η Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης, αποφασίζοντας ότι είναι παράνομο και ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για τη μετατροπή του μνημείου σε τζαμί, παρά τις διεθνείς προειδοποιήσεις εναντίον μιας τέτοιας ενέργειας.

Το Συμβούλιο της Επικρατείας αποδέχθηκε σχετικό αίτημα που είχαν καταθέσει ενώσεις και ακύρωσε την κυβερνητική απόφαση του 1934, μετέδωσε το κρατικό τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu.

Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε προτείνει τη μετατροπή σε τζαμί της Αγίας Σοφίας, η οποία έχει καθεστώς μουσείου και περιλαμβάνεται στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Όπως μεταδίδει το ΚΥΠΕ, σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης, το καθεστώς της Αγίας Σοφίας, η οποία είναι ιδιοκτησία του Ιδρύματος Μωάμεθ Πορθητή έχει διατηρηθεί και διασφαλίζεται «από τη νομική μας τάξη» και η Αγία Σοφία έχει παραχωρηθεί στο κοινό για να χρησιμοποιηθεί ως τζαμί κατ’ απαίτηση του ιδρύματος. Αναφέρει ακόμη ότι δεδομένου ότι πρόκειται για ακίνητη περιουσία και με βάση τον νομικό κανόνα, η φύση και ο σκοπός της ακίνητης περιουσίας στην ιδρυτική πράξη δεν μπορεί να αλλάξει, ενώ είναι δεσμευτικό το κράτος να διασφαλίσει ότι τα περιουσιακά στοιχεία του ιδρύματος χρησιμοποιούνται σύμφωνα με τη βούληση του ιδρύματος. Επιπλέον, αναφέρει ότι κατά συνέπεια συνάγεται το συμπέρασμα ότι η ακίνητη περιουσία που ανήκει στο ίδρυμα δεν είναι νομικά δυνατόν να χρησιμοποιηθεί για άλλο σκοπό εκτός από τζαμί. Προσθέτει ότι ως εκ τούτου η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου (του 1934) δεν ήταν σύμφωνη με τον νόμο.

«Εξήχθη το συμπέρασμα ότι η ιδρυτική πράξη το διέθετε ως τζαμί και η χρήση του εκτός αυτού του χαρακτήρα δεν είναι δυνατή νομικώς», αναφέρει το τουρκικό Συμβούλιο της Επικρατείας.

«Η κυβερνητική απόφαση του 1934 με την οποία τερματίστηκε η χρήση της (Αγίας Σοφίας) ως τζαμί ορίζοντάς την ως μουσείο δεν είναι σύννομη», επισημαίνεται στην απόφαση.

Η UNESCO ανακοίνωσε ότι η Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς θα αξιολογήσει εκ νέου το καθεστώς της Αγίας Σοφίας.

«Είναι λυπηρό που η απόφαση της Τουρκίας δεν ήταν αντικείμενο διαλόγου, ούτε υπήρξε κάποια γνωστοποίηση νωρίτερα», ανέφερε η Εκπαιδευτική, Επιστημονική και Επιμορφωτική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών σε ανακοίνωσή της.

«H UNESCO καλεί τις τουρκικές αρχές να ξεκινήσουν χωρίς καθυστέρηση διάλογο προκειμένου να αποφευχθεί η οπισθοχώρηση από την παγκόσμια αξία αυτής της σπάνιας κληρονομιάς, η διατήρηση της οποίας θα επανεξεταστεί από την Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς στην επόμενη συνεδρίασή της», πρόσθεσε η διευθύντρια της UNESCO, Οντρεΐ Αζουλέ.

Αντιδράσεις σε όλο τον κόσμο

«Η Ελλάδα καταδικάζει με τον πιο έντονο τρόπο την απόφαση της Τουρκίας να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί, αναφέρει σε δήλωσή του ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης. «Η απόφαση αυτή -και μάλιστα 85 χρόνια από την ανακήρυξή της ως μουσείου- προσβάλλει τον οικουμενικό χαρακτήρα της. Πρόκειται για επιλογή που προσβάλλει επίσης όλους όσοι αναγνωρίζουν το μνημείο ως κτήμα του παγκόσμιου πολιτισμού. Και, βεβαίως, επηρεάζει όχι μόνο τις σχέσεις της Τουρκίας με την Ελλάδα. Αλλά και τις σχέσεις της με την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Unesco και την παγκόσμια κοινότητα συνολικά».

Και η δήλωση του πρωθυπουργού καταλήγει: «Είναι θλιβερό ότι η τουρκική ηγεσία, που εργάστηκε το 2005 για τη Συμμαχία των Πολιτισμών, επιλέγει σήμερα να κινηθεί στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση».

Γύρο τηλεφωνικών επικοινωνιών σε διεθνές επίπεδο ξεκινά – σύμφωνα με κυβερνητικά στελέχη – ο πρωθυπουργός, στο πλαίσιο των αντιδράσεων της χώρας μας για την απόφαση της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.

«Η απόφαση της Τουρκίας να την μετατρέψει σε τζαμί προκαλεί ευθέως την ιστορική μας μνήμη, υπονομεύει ανεπανόρθωτα τις αξίες της ανεκτικότητας και του διαλόγου των θρησκειών και επιφέρει σοβαρό πλήγμα στις σχέσεις της με την Ελλάδα, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη διεθνή κοινότητα» δήλωσε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου.

Παράλληλα, υπογράμμισε ότι «Η Αγία Σοφία, μνημείο με οικουμενικό χαρακτήρα, ανήκει στην ανθρωπότητα και την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά. Είναι σύμβολο της ορθοδοξίας και ολόκληρου του χριστιανικού κόσμου».

Ιερόσυλη ενέργεια της Τουρκίας και προσωπικώς του προέδρου της Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν η βάναυση θρησκευτική και πολιτισμική βεβήλωση της Αγίας Σοφίας, ανέφερε ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Προκόπιος Παυλόπουλος στην τηλεφωνική επικοινωνία του με τον Παναγιώτατο Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως κ.κ. Βαρθολομαίο.

Σοβαρή πρόκληση που παραβιάζει τις οικουμενικές αξίες, χαρακτηρίζει ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας, την απόφαση Ερντογάν για μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, και υπογραμμίζει ότι η κυβέρνηση έχει καθήκον να αναδείξει το θέμα σε διεθνές επίπεδο.

«Η απόφαση του κ. Ερντογάν να μετατρέψει την Αγιά Σοφιά σε τζαμί, αποτελεί πρόκληση και προσβολή για όλο τον πολιτισμένο κόσμο και τον χριστιανισμό. Για μας τους Έλληνες μαχαιριά. Περιφρονεί τις αποφάσεις της ΟΥΝΕΣΚΟ, που την έχει ανακηρύξει ως μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς», δήλωσε μεταξύ άλλων η πρόεδρος του Κινήματος Αλλαγής Φώφη Γεννηματά.

Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος δήλωσε πως «δεν επιθυμούσα να έχω τέτοια επικοινωνία γιατί οι Τούρκοι παρακολουθούν τα τηλέφωνά μας και ο Οικουμενικός Πατριάρχης κατοικεί στην Τουρκία και ξέρουμε πολύ καλά ότι ακόμη και το ροχαλητό του ενοχλεί τους Τούρκους. Γι αυτό πρέπει να κρατήσουμε κάπως σε απόσταση τον Πατριάρχη και να μην τον βάλουμε σε δύσκολες περιστάσεις. Είναι λεπτή αυτή η κατάσταση και δεν πρέπει να τον εμπλέξουμε σε αυτά. Έχουμε πλήρη επίγνωση της αποστολής του, ο ίδιος έδωσε μια άποψη για την Αγία Σοφία και καλό είναι να μείνουμε μέχρι εδώ. Τι θα πούμε εμείς είναι θέμα δικό μας, αλλά δεν πρέπει να μπλέξουμε κατ’ ουδένα λόγο τον Οικουμενικό Πατριάρχη».

Ερωτηθείς σχετικά, ο Μακαριώτατος τόνισε ότι στηρίζει την πρωτοβουλία και ανέφερε πως σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εμπλακεί ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος στο ζήτημα αυτό. Επισήμανε ότι το να μην επικοινωνήσει μαζί του γι αυτό το θέμα ήταν επιλογή, ενώ μίλησε για την ενέργεια της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τέμενος, που αφορά όπως είπε ένα μνημείο που το σεβάστηκαν οι αιώνες και δεν το σέβονται οι ίδιοι.

«Το χειρότερο παράδειγμα θρησκευτικού φανατισμού» χαρακτηρίζει τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος σε ανάρτηση του στο facebook και το twitter. Επισημαίνει, μάλιστα, ότι «Καταργώντας την Αγία Σοφία ως μνημείο, η Τουρκία κλείνει το παράθυρο που ο Ατατούρκ άνοιξε στον κόσμο».

Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία εκφράζει τη λύπη της για το ότι η δική της ανησυχία, όπως και άλλων ορθόδοξων εκκλησιών, για την προοπτική να μετατραπεί ο Ναός της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη από μουσείο σε τζαμί, δεν εισακούσθηκε από τις τουρκικές αρχές.

Για αποφάσεις, που, ενώ για ορισμένους φαίνονται γενναίες, στην πραγματικότητα αποδεικνύουν μικροψυχία, εμπάθεια, μισαλλοδοξία και θρησκευτικό φανατισμό, γι’ αυτό και γράφονται στην ιστορία με μαύρα γράμματα, αναφέρεται σε ανακοίνωσή της η Αρχιεπισκοπή Αυστραλίας.

“Λυπηρή” χαρακτήρισε την απόφαση για την Αγιά Σοφιά, με ανακοίνωσή του, ο Ύπατος Εκπρόσωπος Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ.

«Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, είναι μία ακόμη πρόκληση για το σύνολο του πολιτισμένου κόσμου και των διεθνών οργάνων που τον εκπροσωπούν. Συνιστά ιστορική εκτροπή και βεβήλωση ενός μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς με ιδιαίτερη αξία για τους όπου γης χριστιανούς» αναφέρει σε ανάρτησή του στο Twitter ο Πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης. 

Τις ενέργειες στις οποίες θα προβεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μετά την προκλητική απόφαση του Τούρκου Προέδρου να υπογράψει το διάταγμα της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, ζητά να πληροφορηθεί ο ευρωβουλευτής της ΝΔ, Μανώλης Κεφαλογιάννης, με σχετική ερώτηση που κατέθεσε προς την Κομισιόν.

Επιστολή προς τον Ύπατο Εκπρόσωπο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ και τους προέδρους των ευρωπαϊκών θεσμών, Νταβίντ Σασόλι, Σαρλ Μισέλ και Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, με την οποία τους καλεί να κινητοποιήσουν επειγόντως όλα τα πολιτικά μέσα για να αποτραπεί η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, έστειλε ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Δημήτρης Παπαδημούλης. 

«Μόλις 17 λεπτά χρειάστηκε το Τουρκικό Συμβούλιο της Επικρατείας για την ακύρωση της απόφασης του 1934 του Κεμάλ Ατατούρκ και με ένα βιαστικό και σαν έτοιμο από καιρό διάταγμα του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η Αγία Σοφία μετατρέπεται από μουσείο σε τζαμί» αναφέρει σε δήλωσή του ο ευρωβουλευτής του ΚΙΝΑΛ Νίκος Ανδρουλάκης.

«Τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και η παγκόσμια κοινότητα, οφείλουν να αναλάβουν άμεσα τις σχετικές πρωτοβουλίες, για να μην τεθεί σε εφαρμογή και να ακυρωθεί στην πράξη η κατάπτυστη αυτή απόφαση για τη βίαιη αλλαγή του status quo του διαπολιτισμικού αυτού συμβόλου. Απόφαση, η οποία δεν αποτελεί απλώς μία ακόμα έκφραση της στρατηγικής επιλογής της Τουρκίας για την περιφρόνηση των διεθνών κανόνων, αθετεί δεσμεύσεις, αλλά έχει άμεσες πρακτικές συνέπειες για τη διατήρηση του ιδιαίτερου χαρακτήρα και την προστασία του οικουμενικού αυτού Μνημείου» καταλήγει.

Την λύπη του για την επικείμενη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί εξέφρασε ο εντεταλμένος της Γερμανικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης για θρησκευτικά ζητήματα Μάρκους Γκρούμπελ (CDU), επισημαίνοντας την ιστορική σημασία του μνημείου. Κριτική για την απόφαση της Άγκυρας άσκησε επίσης η Καθολική Εκκλησία της Γερμανίας, αλλά και στελέχη κομμάτων.

Τη λύπη του για την απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης «να βάλει τέλος στην αποκλειστική χρήση της Αγίας Σοφίας ως μουσείου» εξέφρασε το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών, τονίζοντας την παγκόσμια ιστορική σημασία του μνημείου.

Η κυβέρνηση της Γαλλίας κατέγραψε μετά «θλίψης» της τις αποφάσεις των τουρκικών αρχών για τη μετατροπή του μουσείου της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, αναφέρει ανακοίνωση Τύπου που δημοσιοποίησαν οι υπηρεσίες του γάλλου υπουργού Εξωτερικών Ζαν-Ιβ Λεντριάν.

Η διπλωματία των ΗΠΑ τόνισε πως είναι «απογοητευμένη» για την απόφαση των αρχών της Τουρκίας να μετατραπεί σε τζαμί η Αγία Σοφία, προτρέποντας τις να εγγυηθούν ίση πρόσβαση σε όλους τους επισκέπτες της βασιλικής, που μέχρι χθες αποτελούσε μουσείο.

Σε καταδίκη της απόφασης του πρόεδρου Ερντογάν να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί προχώρησε ο επικεφαλής της δημοκρατικής μειοψηφίας στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας Ρόμπερτ Μενέντεζ, ενώ ο Δημοκρατικός βουλευτής και μέλος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της αμερικανικής Βουλής Ντέιβιντ Σισελίνι τόνισε ότι η Τουρκία θα πρέπει να αντιμετωπίσει συνέπειες γι’ αυτή την απόφαση.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ – AFP – Reuters – TASS